Janny Turkstra over de mantelzorg voor haar Harm
Nieuws ‘Om los te laten is liefde nodig.’ Deze dichtregel van Nelson Mandela houdt Janny Turkstra deze dagen voortdurend onder handbereik. Als ruggensteun. Een week geleden verhuisde haar Harm naar Neibertilla. Voorgoed. “Het ging echt niet meer, maar toch hou je dat schuldgevoel.”Het gedicht van Mandela kent nog een regel: ‘Loslaten betekent niet dat ik hem smeer.’ Janny bezoekt haar echtgenoot elke dag, voorlopig kan ze niet anders. “Hij is zo verschrikkelijk blij als hij me ziet. Wanneer kom je erbij, vraagt hij dan. Ik doe dan maar net of ik met iets bezig ben, hij mag niet zien dat ik huil.” Ze heeft het er moeilijk mee. Maar er is ook opluchting, voor het eerst in tijden sliep ze acht uur achter elkaar.
Dialoog
Ze zijn 57 jaar getrouwd en hebben vier kinderen. Harm was altijd een vrolijke optimist, een zorgzame man die gul complimenten uitdeelde. Janny kijkt terug op een harmonieus huwelijk. “In het begin botsten we wel, maar gaandeweg leerden we om de dialoog te zoeken. De kunst jezelf in de ander te verplaatsen heeft ons leven samen verdiept.” Na Harms pensionering trokken ze er graag opuit met hun kleine caravannetje. De vakantiedagen kenden vaste rituelen. Een koelkastje ontbrak, dus haalde Harm ’s ochtends altijd de dagelijkse boodschappen en de krant. Janny maakte het lijstje.Boodschappen
In juni 2000 kwam Harm terug met de krant, maar met dezelfde boodschappen als een dag eerder. De dag daarop gebeurde het weer. “Hij had zijn vergissing niet door. Toen ik hem erop wees, haalde hij zijn schouders op. Zo van: dan eten we toch hetzelfde, waar maak je je druk om.” Vanaf toen stapelden de kleine incidentjes zich op. “Sprak ik hem aan op zijn vergeetachtigheid, dan beriep hij zich op zijn hardhorendheid. Of hij ontkende zijn vergissingen en verweet mij dat ik niets had verteld. Ik schrok van zijn boosheid, dat kende ik helemaal niet van hem.”Vasculaire dementie
Via een dagboekje probeerde Janny haar moedeloosheid de baas te blijven. “De kinderen vonden dat ik overdreef, dat vond ik het ergst. Maar zij maakten hem op bezoek maar een paar uur mee. En dan gaf hij er met een kwinkslag een draai aan of verschool hij zich achter zijn doofheid.” Harm heeft vasculaire dementie, zou later blijken. Janny beschrijft het zo: “Bij alzheimer vallen hele jaarboeken om. Vasculaire dementie is als een grote geheugenkast waarvan steeds meer laatjes niet meer open willen. Door de heldere momenten ligt ontkenning voor de hand.” Ze konden er niet over praten. Janny is ervan overtuigd dat Harm er zelf verdriet van had. “Maar ook dat lost op in de vergetelheid.”Kopje thee
“Soms stond Harm ‘s nachts aan mijn arm te schudden, als ik aan het hoesten was. Opgewekt vroeg hij dan of hij een kopje thee voor mij zou zetten. Meestal lukte het me hem weer in bed te praten, vervolgens lag ik zelf uren wakker, bang dat hij de weg naar het toilet niet meer wist.” Dat haar omgeving niet begreep wat er hand was, maakte het voor Janny dubbel zo zwaar. Pas toen ze zelf in 2012 in het ziekenhuis belandde, vielen bij de kinderen de schellen van hun ogen. “Tot die tijd wilden ze de feiten niet onderkennen. Begrijpelijk, het gaat tenslotte om hun vader.” De kinderen namen terstond allerlei huishoudelijke beslommeringen van haar over. “Harm wandelde graag, maar raakte steeds vaker de weg kwijt. De kinderen zorgden voor een gps-systeem zodat we hem konden volgen.” De kinderen drongen aan op thuiszorg, vorig jaar kwam het er pas van. Achteraf had ze dat misschien eerder moeten doen.Dit voorjaar onderging Janny een zware hartoperatie. “Het was erop of eronder.” De vermoeidheid van voorheen verdween, ze kon weer meer tijd een aandacht aan Harm geven. De definitieve opname werd nog even vooruit geschoven. Met behulp van de kinderen en de thuiszorg kon ze het zo lang volhouden. Maar vorige week was het wel zover. Ondanks de onvermijdelijkheid blijft de scheiding knagen. “Ik denk dan maar aan wat we altijd tegen elkaar zeiden: Een gevoel geef je jezelf. Maar ik mis de grapjes en de dialoog.”
